Na mijn interview met opstellingen-begeleider Annemieke Claassen bood ze aan een systemische coaching met mij te doen en daarbij het element 'Crohn' op te stellen. Ik was ik zo benieuwd dat ik het aanging. Het resultaat was zowel verrassend als helend. 'Alleen zijn,' hoorde ik mezelf ineens zeggen. 'De Crohn beschermt me tegen alleen zijn.'
Alsof ik zojuist een uur in trance ben geweest - maar dat ben ik niet - klap ik verbaasd en ietwat verward mijn laptop dicht. Ik heb behoefte aan het drinken van grote koppen thee en aan stil voor me uit staren, zodat de opgedane inzichten wat kunnen indalen.
Het afgelopen uur heeft Annemieke Claassen, die ik eerder interviewde over het opstellen van een ziekte, via Zoom een systemische coaching met mij gedaan. Aan het begin van het videogesprek tref ik de coach ontspannen aan, net als tijdens het interview de week ervoor. Dat wekt alvast vertrouwen.
Allereerst vraagt Annemieke wat mijn coachvraag is. Bij mij speelt mijn ziekte een rol, maar ook - op het moment van dit gesprek - spanning, faalangst en slecht slapen. Ze kiest intuïtief een aantal elementen zoals de Crohn, 'loslaten', 'angst' en natuurlijk het centrale element, 'ik'. Elk onderdeel schrijf ik op een los A4-tje.
Crohn en ik
Als eerste mag ik het blad waar 'ik' op staat neerleggen. Dat leg ik in het midden van de kamer. Annemieke vraagt me om vooral te voelen en niet teveel te denken. Ze adviseert me ook om altijd het eerste te zeggen dat in me opkomt. Nadat ik even op het 'ik'-velletje heb gestaan neem ik plaats op het blaadje van de Crohn, dat ik zo dicht tegen het ik-blad aan leg dat het het een beetje overlapt.
Terwijl ik op de plek van de Crohn sta, merk ik dat ik overhel naar het 'ik'-blaadje, alsof ik mezelf wil beschermen of wil domineren. Dan vraagt de coach: 'wat wil de Crohn met jou doen? Ik antwoord: 'helpen, beschermen'. Vervolgens vraagt ze: 'Waartegen?' 'Alleen zijn,' hoor ik mezelf zeggen. 'De Crohn beschermt me tegen alleen zijn.' Er is geen gedachte bij aan te pas gekomen, het borrelt gewoon op uit mijn onderbewuste. Het antwoord verrast en ontroert me.
Moeder
Bij het bespreken van wat er zojuist is gebeurd merk ik op dat de ziekte iets met mij doet wat ik herken: mijn moeder was erg beschermend en ik mocht als kind niet vaak alleen zijn of iets voor mezelf doen. Annemieke besluit om ook mijn moeder op te stellen. Ik kalk 'mama' op een wit A4 en leg het blaadje ook vlakbij het 'ik'-blaadje neer, tegenover het element 'Crohn'. Ook het 'mama'-blad leg ik intuïtief op zo'n manier neer dat het overlapt met het 'ik'-blad.
Als ik op de plek van mijn moeder ga staan voel ik enorme rusteloosheid. Er borrelt van alles op: spanning, verdriet en onrust in mijn lijf. Ik hel wat naar rechts, maar ook naar voren, over 'Elda' heen. Gek genoeg is dit dus heel vergelijkbaar met wat die Crohn doet.
Zonder dat Annemieke iets van mijn voorgeschiedenis weet legt zij de vinger op de zere plek. Nadat ik het over 'alleen zijn' had vraagt zij bijvoorbeeld: 'Speelt er bij jou wel eens angst voor alleen zijn?' Ik krijg een brok in mijn keel: bijna elke maandagochtend als mijn man en kinderen de deur uit zijn, en ik aan de slag ga met mijn eigen werk, krijg ik buikpijn. Die ebt daarna ook wel weer weg, maar het is wel opvallend.
Ze vraagt door. 'Is je moeder misschien ooit heel alleen geweest?' Weer die dichtgeknepen keel. Mijn moeder heeft als jong kind tien jaar lang op een nonnen-internaat gezeten op 500 kilometer van haar familie. Als ik daaraan denk besef ik dat ze zich vreselijk eenzaam gevoeld moet hebben. Ik voel ineens veel begrip en zelfs compassie voor haar beschermende opvoeding. Ze wilde mijn zusje en mij natuurlijk behoeden voor die eenzaamheid.
Oefeningen
Een scepticus kan hier vraagtekens bij zetten. Maar als coach heb ik zelf vaak gezien hoe dit soort technieken tot belangrijke inzichten, diepgaande effecten en blijvende resultaten kunnen leiden. Als mijn onderbewuste gelijk heeft beschermt de ziekte mij dus tegen alleen zijn, en zou dat deels kunnen komen doordat mijn moeder vroeger juist zo alleen is geweest.
Het idee alleen al geeft mij een bepaalde rust. Maar Annemieke heeft nog meer in petto. Ze vraagt mij om de stem van mijn moeder, die mij sterk pushte om altijd in actie te zijn en nooit ontspannen alleen te zijn, een kleur, een vorm en textuur te geven. In mijn fantasie is die stem oranje-geel, langwerpig en zit hij in mijn romp, van mijn buik tot mijn keel.
Dan gaan we hem verplaatsen. Annemieke vraagt me of ik die stem uit mezelf wil 'halen' en ergens anders neer wil zetten. Ik doe alsof ik hem uit mijn lijf trek en 'zet' hem in de vensterbank. In de weken erna kijk ik, als ik die stem voel opkomen, naar die plek en denk ik: 'zo, blijf daar maar even staan.' Het lukt niet altijd, en ik heb nog steeds wel eens buikpijn als ik iets alleen moet gaan doen, maar het creëert wel een soort afstand.
Resultaat
Aan het eind van de sessie doet Annemieke nog een fijne geleide meditatie met mij en krijg ik de opdracht om een brief te schrijven aan zowel mijn moeder als aan de Crohn, vanuit een positieve gedachte: wat hebben zij mij gebracht? Waar hebben ze mij mee geholpen?
De schrijfopdracht doe ik op een rustige zondagmiddag. Eerst schrijf ik een brief aan de Crohn. Ik bedank de ziekte voor zijn aanwezigheid, voor het feit dat hij me wil helpen en beschermen en het feit dat ik dankzij de Crohn nooit alleen ben. Het is erg dubbel: je ziekte bedanken dat hij er is voelt tegennatuurlijk. Maar ik doe mijn best en uiteindelijk staat er iets op papier waar ik rust van krijg.
Dan begin ik de brief aan mijn moeder. Alleen al het opschrijven van de woorden 'lieve mama' voelt als een stap, omdat mijn moeder zes jaar geleden is overleden en ik heel veel boosheid en wrok heb gevoeld over het feit dat ze zo dominant was en er geen ruimte was om mezelf te ontwikkelen.
Maar dan begint het te stromen: al het goede wat ze heeft gedaan, haar liefde, haar goede bedoelingen, haar fijne knuffels, ik laat het allemaal toe voor het eerst in zes of zeven jaar. Ondanks dat veel van wat zij deed mij beschadigd heeft, zie ik ineens heel duidelijk waar zij vandaan kwam en waarom ze deed wat ze deed. Ik wist het altijd al, maar tijdens het schrijven voel ik het pas echt.
Als ik afscheid neem, na twee volle A4-tjes, voelt het ook echt als een afscheid, als het afronden van een tijdperk. De tranen biggelen over mijn wangen. Het was een tijdperk van boosheid, van een gevoel van onrechtvaardigheid, een tijd waarin er geen ruimte was voor verbinding met haar en die gedomineerd werd door verzet. Dankzij de brief staak ik dat verzet: ze heeft mij ook gemaakt tot wie ik ben en ondanks alle schade en pijn ben ik daar trots op.
De sessie met Annemieke heeft mij dus heel veel gebracht: wat begon als een interview over systemisch coachen en het opstellen van ziektes werd een prachtige reis waarin ik afscheid kon nemen van mijn moeder, van haar beklemmende bescherming en waarin er weer ruimte was voor liefde. Een heel universum in één gesprek - met uitloop natuurlijk.
Dat alles was mogelijk omdat het het juiste moment was - ik was er klaar voor - maar zeker ook dankzij de materie van systemisch coachen en de persoonlijkheid van Annemieke, die nuchterheid en intuïtie optimaal combineert. Of het mijn gezondheid gaat verbeteren zal nog moeten blijken, maar dit proces gaf me een diep gevoel van rust dat ik in tijden niet zo had ervaren. Ik ga even een grote kop thee zetten en eens even rustig voor me uit staren.
Voor meer informatie over de opstellingen van Annemieke, check haar website.